Untuk subjek Nusus Falsafiah, kita bertemakan "keindahan alam".. Sebelum ni, Falsafah Baru bertemakan "adik comel"..
Bab Ketiga
Ahli Falsafah Tidak Memutuskan Pandangannya Terhadap Epistemologi
Faktor yang ketiga, yang menyebabkan perbezaan dalam memahami nas falsafah ialah disebabkan ahli Falsafah tersebut, tidak memutuskan pandangannya dalam persoalan epistemologi (makrifah).
Maka, ia akan menyebabkan persoalan timbul, adakah ahli Falsafah tersebut beraliran pemikiran Realisme? Atau Rasionalisme? Adakah dia mengiktiraf pemikiran Rasionalisme sahaja? Ataupun menggabungkannya dengan wahyu?
Di dalam persoalan ini, ramai ahli Falsafah yang melihat kepada al Kindi yang merupakan ahli Falsafah pencetus (disebutkan di dalam Bab Pertama). Secara umumnya, beliau adalah ahli Falsafah Islam dari sudut pemikiran, dari sudut pegangan, beliau berpegang dengan akidah Islam, dan dari sudut asal usul, beliau adalah berbangsa Arab.
Di dalam tajuk ini, kita akan membincangkan “sumber epistemologi” mengikut pandangannya. Secara jelasnya, beliau mengatakan bahawa sumber epistemologi diperolehi daripada “akal” dan “deria”. Dalam masa yang sama, beliau juga mengatakan sumbernya ialah hati, yang berkaitan dengan pegangan dan keimanan.
Beliau menyatakan bahawa apa yang dicapai oleh deria, ia adalah jirim. Dan jirim itu pastinya digambarkan dengan panjang X tinggi X lebar. Atau tiga dimensi. Dan apa yang boleh dicapai oleh deria, pastinya ia adalah material (huyuli) atau jirim selama-lamanya.
Maka, saluran untuk kita mengetahui alam luar (khariji) hanyalah melalui deria, pada peringkat pertama. Samada untuk mengetahui hakikat sesuatu, atau mengetahui gambarannya, kita memerlukan kepada deria terlebih dahulu.
Demikianlah pandangan al Kindi dalam menilai sumber epistemologi. Cuma, dalam masa yang sama, beliau tidak menafikan keperluan akal sebagai sumber epistemologi. Kerana akal itu akan menyatukan hasil-hasil perolehan daripada deria. Kesimpulannya, beliau meletakkan gabungan di antara akal dan deria sebagai sumber epistemologi.
Manakala pada pandangan al Farabi pula, mengatakan bahawa sumber epistemologi adalah 5 deria sebagai asas permulaan. Daripada asas ini, kita dapat mengatakan kewujudan objek luar (khariji), dan deria akan “menangkap” gambar bagi objek tersebut, atau dengan kata lain, deria akan dapat menghasilkan “luaran” sahaja.
Maka, mengikut pandangan beliau juga, beliau mengatakan bahawa deria itu mampu membuatkan kewujudan yang berada di luar minda itu sebagai wujud dengan objeknya (ain). Ini menunjukkan bahawa beliau cuba mengasingkan di antara sistem tabiat (fizik).
Hasilnya, kita dapat simpulkan bahawa al Kindi dan al Farabi mengakui fungsi penting deria sebagai sumber epistemologi. Cuma perbezaan dari sudut fungsi akal. Al Kindi mengatakan bahawa akal dan deria, kedua-duanya adalah sumber epistemologi. Manakala al Farabi mengatakan bahawa deria adalah sumber pertama epistemologi.
Kesimpulan daripada pandangan al Farabi ialah :
1. Membersihkan akal daripada kesilapan dalam menentukan satu-satu epistemologi. Maka, hukum terhadap sesuatu akan menyebabkan kefahaman tentang hakikatnya berubah, disebabkan kekurangan dalam kajian.
2. Menekankan terhadap zahirnya sebab.
3. Beliau lebih cenderung mengkaji perkara yang bersifat zahir. Iaitu, tujuan mengkaji sistem adalah untuk menghukum terhadap sesuatu yang zahir. Bukanlah mengkaji tentang hakikat.
4. Penilaian bagi kefahaman epistemologi yang akan datang. Atau dengan kata lain, menduga, atau melihat pada sesuatu yang akan berlaku.
5. Penilaian terhadap “halangan”, iaitu melalui deria, pastinya ada sesuatu yang tidak dapat di ketahui sepenuhnya, atau dikatakan sebagai kemungkinan (ihtimal).
6. Beliau menjelaskan lagi bahawa, sesuatu yang tidak dapat didedahkan hakikatnya ketika ini, berkemungkinan ia dapat diketahui setelah menggunakan beberapa uslub penghasilan kaji selidik (istiqra’)
Kita juga boleh simpulkan tentang akal, yang menjadi perbezaan di antara al Kindi dan al Farabi dalam menyatakannya sebagai sumber epistemologi, iaitu :
1. Akal dengan kekuatan
2. Akal dengan perbuatan
3. Akal yang terkesan dengan akal berkesan
Hasil daripada ketiga-tiga ini :
Berdasarkan falsafah al Farabi, beliau mengatakan bahawa di dalam diri manusia terdapat akal dengan kekuatan, iaitu yang mengaplikasikannya kepada perbuatan melalui perataraan epistemologi yang diperolehi daripada pengetahuan tentang sesuatu. Maka, ia akan menghubungkan kepada epistemologi non-material yang melangkaui deria.
Bab Keempat
Pemahaman Istilah Yang Berbeza Di Kalangan Ahli Falsafah
Antara faktor yang menyebabkan perbezaan dalam memahami nas falsafah, ialah perbezaan pemahaman istilah-istilah di kalangan ahli falsafah sendiri. Contohnya al Farabi menggunakan lafaz yang sama, untuk menyatakan maksud yang berbeza.
Seperti perkataan “roh”, kadangkala ia bermaksud “akal yang perlu dikaji” iaitu merujuk kepada “kekuatan”. Dalam masa yang sama, di petikan lain, beliau mengatakan bahawa roh itu bermaksud nyawa yang apabila ditarik, maka hilanglah nyawa seseorang. Maksud perkataan tersebut berbeza walaupun perkataannya sama.
Maka, untuk memahami nas-nas al Farabi, perlulah melihat kepada kesesuaian maksud berdasarkan petikan ayat.
Contoh yang lain, perkataan “wajib wujud”. Kebiasaan ulama mutakallimin mengatakan bahawa Wajib Wujud itu adalah Allah. Manakala al Farabi pula mengatakan bahawa wajib wujud itu adalah “akal pertama”.
Beliau membezakan di antara “wajib wujud bi zatih” dan “wajib wujud bi ghairih”. Iaitu wajib wujud dengan zatnya, dan wajib wujud dengan selain darinya. Maka, kadangkala di dalam petikan beliau, menyatakan bahawa “akal pertama itu adalah wajib wujud”, maka kita jangan terkeliru dengan “wajib wujud” yang bermaksud Allah SWT.
Contoh yang lain, al Kindi menggunakan perkataan “aisa” untuk menyandarkan kepada sesuatu yang wujud, dan perkataan “laisa” bagi sesuatu yang tidak wujud. Cukup sekadar ini beberapa contoh, waLlahua’lam.
Bab Kelima
Pertelingkahan Tentang Aliran Pegangan Dan Politik Di Kalangan Ahli Falsafah
Di antara faktor yang menyebabkan perbezaan dalam memahami nas falsafah ialah disebabkan pertelingkahan dalam menilai aliran pegangan dan politik di kalangan ahli Falsafah. Di dalam bab ini, kita akan melihat pendekatan Ibnu Sina berbanding ahli Falsafah lain yang banyak memberi pandangan berdasarkan pegangan dan kesan politik mereka.
Dalam masa yang sama, ahli-ahli Falsafah Islam, ada yang terlalu cenderung dengan pemikiran Aristotle dan Plato, dalam perbahasan tentang ke”qadim”an alam. Manakala Ibnu Sina tetap bertegas mengatakan bahawa alam itu “baharu”.
Selain itu Ibnu Sina mengambil pendekatan “bersendiri”, dalam memutuskan pemikirannya dengan menulis satu risalah yang bertajuk “Risalah Burung”, yang menggambarkan dirinya sebagai burung :
Seekor burung sedang berterbangan bersama burung-burung lain.. selepas ia diikat, dikurung, disekat dan sebagainya.. Lalu ia melepaskan diri daripada sangkar tersebut.. dan berterbangan dengan bebas, tinggi di angkasa... Burung ini berterbangan dengan burung-burung yang lain menuju ke satu gunung, tempat seorang raja yang mampu melepaskan segala kurungan dan ikatan..Terbang dan terbang.. melintasi 7 buah gunung, dan raja tersebut berada di gunung yang kelapan.. setibanya di sana, ia mendapati terdapat burung-burung lain yang senasib dengannya, datang mengadu kepada raja tersebut...Setelah ia memasuki istana untuk menemui raja tersebut.. tersingkaplah langsir tempat raja tersebut.. lalu bertemulah ia dengan raja tersebut dan menceritakan nasibnya.. Raja tersebut berkata.. bahawa dia telah menghantar utusan ke negerinya, untuk menghidupkan keamanan disana.. tetapi masyarakat tersebut enggan menerima keamanan yang dibawa...
Risalah ini mengumpamakan diri Ibnu Sina sebagai burung tersebut, yang bebas daripada konflik pegangan dan ketegangan politik di zamannya. Pemikiran manusia dikongkong, lalu membuatkan dirinya melepaskan diri dari kongkongan tersebut, mencari kebenaran Ilahi.
Raja tersebut adalah misalan kepada Allah SWT, yang dijadikan matlamat hidupnya. Dan utusan yang dihantar tersebut adalah para nabi AS, yang dihantar untuk mengeluarkan manusia daripada kegelapan kepada cahaya, dan menguraikan belenggu pada leher-leher manusia.
Hasil daripada risalah ini, ramai yang menuduh bahawa Ibnu Sina adalah penganut Syi’ah Imamiah, dan kita tidak sepatutnya menghukum seseorang di dalam perbahasan falsafah. Sebaliknya ia perlukan kepada kajian lain, yang perlu untuk menilai.
bersambung
Muhammad Mujahid bin Ir Haji Mohammad Fadzil
Fakulti Usuluddin, Jabatan Akidah dan Falsafah
Universiti al Azhar
0 comments:
Post a Comment